صورت مغایرت بانکى
عملیات حساب بانکى در دفاتر دارنده حساب، عکس وضعیت این حساب در دفاتر بانک مى باشد. بدین معنى که اقلام مندرج در ستون بدهکار حساب بانک در دفاتر دارنده حساب باید عینا با اقلام مندرج در ستون بستانکار این حساب در دفاتر بانک مطابقت داشته باشد. بدین ترتیب انتظار مى رود که مانده دو حساب مذکور همواره برابر باشد. اما به دلایلى به شرح زیر ممکن است مانده این دو حساب در یک تاریخ معین با یکدیگر مطابقت نداشته باشند. این عدم تطابق مى تواند به دلایل زیر باشد:
الف- تاخیر در ثبت یک یا چند مبادله توسط دارنده حساب یا بانک
ب- اشتباه در ثبت یک یا چند مبادله توسط هر یک از طرفین(بانک یا دارنده حساب)
براى تعیین دلایل مغایرت بین حساب بانک در دفاتر دارنده حساب و حساب مذکور در دفاتر بانک و اصلاح اشتباهات احتمالى هر یک از دو طرف، لازم است مدارک دارنده حساب با صورتحساب بانک مطابقت داده شده و اختلافات فى مابین مشخص گردد. پس از تطبیق و تعیین موارد اختلاف، نتایج حاصله و نحوه عمل در مورد آنها، در یک صورتحساب تحت عنوان صورت «مغایرات بانکى» تنظیم مى گردد.
اختلاف فى مابین را مى توان به دو دسته تقسیم نمود:
1- عملیاتى که در دفاتر واحد تجارى انجام گرفته ولى هنوز در دفاتر بانک ثبت نشده است. موارد زیر از جمله این عملیات هستند:
الف- چکهاى معوق: به چکهایى اطلاق مى شود که دارنده حساب صادر کرده و به اشخاص ذینفع تسلیم داشته و در دفاتر خود ثبت مربوط به صدور آنها را انجام داده است ولى دارندگان این چکها هنوز به بانک مراجعه نکرده اند و لذا در دفاتر بانک هیچ ثبتى از این بابت صورت نگرفته است.
ب- دریافت وجه چکها، بروات و سفته هاى دریافتى موسسه توسط بانک. هر واحد تجارى مى تواند چکها، سفته ها و بروات دریافتنى خود را از طریق سیستم بانکى وصول نماید. برخى از این واحدها ممکن است به مجرد سپردن اینگونه اسناد جهت وصول، با بدهکار نمودن حساب بانک ثبت حسابدارى مربوط را انجام دهند ولى بانک تا تاریخ وصول قطعى آنها، از واریز وجه به حساب جارى واحد تجارى خوددارى مى نماید و از طرف دیگر وصول این اسناد ممکن چند روزى به طول انجامد.
ج- وجوه در راه (وجوه بین راهى): هنگامى که مبالغى به منظور واریز به حساب جارى بانک ارسال مى گردد، این مبالغ به محض ارسال در دفاتر واحد تجارى ثبت مى شود ولى ممکن است این رویداد بلافاصله در دفاتر بانک به ثبت نرسد. مثلا وجوهى که عصر آخرین روز ماه به بانک تودیع مى شود، در همان روز در دفاتر شرکت ثبت مى گردد در صورتى که در دفاتر بانک به تاریخ روز بعد (اولین روز ماه بعد) ثبت مى شود.
د- چکهاى لاوصول: گاهى اوقات موسسات (واحدهاى تجارى) چکهاى خود را نزد بانکى که داراى حساب جارى نزد آن بانک مى باشند مى سپارند تا وجه آن پس از وصول به حساب جارى آنها منظور گردد. واحد تجارى هنگام تحویل چک به بانک، معادل وجه چک، حساب بانک را در دفاتر خود بدهکار مى نماید. چنانچه چک مذکور لاوصول (بى محل) تشخیص داده شود، مراتب توسط بانک به دارنده حساب اطلاع داده مى شود تا حساب بانک را دفاتر خود معادل مبلغ چک بستانکار نماید.
ﻫ - اشتباهات: در جریان ثبت عملیات مربوط به حساب بانک در دفتر موسسه ممکن است اشتباهات گوناگونى رخ دهد. این اشتباهات مى تواند در ثبت بدهکار و بستانکار حساب بانک، اشتباه در جابجایى ثبت ارقام (مثلا ثبت مبلغ 25000 ریال در دفاتر واحد تجارى به مبلغ 52000 ریال) و نیز مبالغ مربوط به واریزها و برداشتهاى یک حساب جارى که در دفاتر به حساب جارى دیگر منظور شده باشد.
2- عملیاتى که در دفاتر بانک انجام شده و ثبت مربوطه نیز صورت گرفته ولى هنوز در دفاتر واحد تجارى انعکاس نیافته است. از جمله این عملیات مى توان به موارد زیر اشاره کرد:
الف- برداشتهایى که بانک انجام مى دهد: برداشتهاى مختلفى ممکن است با اجازه صاحب حساب از طرف بانک از حساب جارى شرکت صورت گیرد. مثلا برداشت بابت کارمزد که معمولا بانکها درقبال خدمات خود از قبیل وصول چکها و سفته ها و بروات از حساب جارى موسسه انجام مى دهند یا برداشت بابت اعتبارات اسنادى و برداشت بابت سفته هاى تنزیلى واخواست شده (ممکن است طبق قرارداد خاصى، چنانچه متعهد اصلى سندى که بانک آن را تنزیل نموده است، در تاریخ سررسید از پرداخت مبلغ سند خوددارى نماید، بانک مجاز باشد برداشت نماید) در مورد کلیه برداشتهاى فوق ممکن است اعلامیه بدهکار تا تاریخ ارسال صورتحساب بانکى به موسسه واصل نشده و اثر این برداشتها در دفاتر منعکس نشده باشد. در این حالت موسسه باید پس از دریافت اعلامیه بدهکار، ثبتهاى لازم را در دفاتر خود انجام دهد.
ب- وجوه دریافتى توسط بانک: این وجوه به حساب موسسه دارنده حساب واریز شده ولى اعلامیه بستانکار آن هنوز به موسسه مذکور واصل نشده و در حسابهاى وى ثبت نشده است. برخى موسسات مطالبات خود را از طریق حسابهاى جارى وصول مى مایند و با اعلام شماره حساب جاى خود، از بدهکاران مى خواهند که بدهى خود را به حساب جارى موسسه نزد بانک واریز نمایند. بانک نیز به محض دریافت مبلغى از بدهکاران موسسه، اعلامیه بستانکار براى صاحب حساب ارسال مى دارد.
ج- اشتباهات: همانند دفاتر موسسه بانک نیز در عملیات روزانه خود ممکن است اشتباهاتى از قبیل اشتباه در اعداد و ارقام، اشتباه در برداشت از حسابى و ثبت در حساب دیگر و دیگر اشتباهاتى که به هر نحو موجب عدم تطابق مانده حساب بانک در دفاتر موسسه و مانده آن در دفاتر بانک مى شود، مرتکب گردد. این گونه اشتباهات نیاز به اصلاح در دفاتر ندارند زیرا موسسه درست عمل نموده است.
تهیه صورت مغایرات بانکى
براى تهیه صورت مغایرات بانکى به ترتیب باید اقدامات زیر صورت گیرد:
1- اقلام مندرج در ستون بستانکار صورت حساب بانک با اقلام مندرج در ستون بدهکار بانک در دفتر موسسه و همچنین اقلام مندرج در ستون بدهکار صورت حساب بانک با اقلام مندرج در ستون بستانکار حساب بانک در دفاتر موسسه عینا مطابقت گردد.
2- اقلامى که هم در بدهکار صورت حساب بانک و هم در بستانکار حساب بانک در دفاتر موسسه و همین طور اقلامى که هم در بستانکار صورتحساب باتک و هم در بدهکار حساب بانک در دفاتر موسسه وجود دارند با مداد تیک (√) زده شوند و آن دسته از اقلام که در بدهکار یک صورتحساب وجود دارد ولى در بستانکار دیگرى وجود ندارد (موارد اختلاف) دور آنها با مداد خط کشیده شود. این اقلام را «اقلام باز» مى نامند.
3- چون هر رقمى که در دفاتر هر یک از طرفین ثبت شده است، باید داراى یک مدرک اولیه باشد لذا جهت روشن شدن ماهیت اقلام باز به مدارک اولیه از جمله ثبت هاى دفاتر روزنامه و شرح آنها و ته چکها مراجعه مى کنیم. بدین نحو دلایل بوجود آمدن این مغایرتها معین مى گردد.
4- پس از تعیین مغایرتها به شرح فوق گزارشى از این مغایرتها به شرحى که ذکر خواهد شد تهیه مى گردد که به آن صورت مغایرات بانکى گویند.
5- مرحله نهایى، انجام ثبت عملیات اصلاحى است که باید در دفاتر صورت گیرد. البته باید توجه داشت که همه مغایرتهاى موجود (اقلام باز) نیاز به عملیات اصلاحى ندارند زیرا برخى از این مغایرتها در روند عادى عملیات، خودبخود اصلاح مى گردد. مثلا چکهاى معوقى که هنوز وجه آنها از بانک دریافت نشده است نیازى به عملیات اصلاحى ندارد. اما چنانچه یکى از مغایرتها مربوط به هزینه کارمزد بانکى باشد، ثبت اصلاحى لازم باید در دفاتر موسسه صورت گیرد. به طور کلى تنها آن دسته از اقلام باز که هنوز در دفاتر ثبت نشده و یا به طور اشتباه ثبت شده باشند و اصلاح خودبخود آن نیز متصور نباشد باید پس از تهیه صورت مغایرات بانکى، یا ثبت آرتیکلهاى مورد نیاز اصلاح گردند.
روشهاى (اشکال) تهیه صورت مغایرات بانکى
براى تهیه صورت مغایرات بانکى، از روشهاى گوناگونى استفاده مى شود که متداولترین آنها دو روش زیر است:
الف - روش مبنا قرار دادن مانده یکى از دفاتر و رسیدن به مانده دیگرى با استفاده از اقلام باز.
ب - روش اصلاح حسابها و رسیدن به مانده واقعى.
هر یک از دو روش فوق در قالب مثال توضیح داده مى شوند:
فرض کنید صورتحساب بانک در دفاتر شرکت نرگس در تاریخ 31 شهریور به شرح زیر باشد:
دفتر معین بانکها
نام حساب: حساب جارى شماره 110 بانک صادرات ایران
تاریخ |
شرح |
بدهکار |
بستانکار |
مانده |
|
3/6 5/6 8/6 11/6 14/6 16/6 17/6 20/6 21/6 23/6 25/6 27/6 31/6 |
مانده 31/5/ 13x1 چک 1345 در وجه شرکت الوند چک 1346 در وجه آقاى حیدرى چک شرکت گل سرخ(بانک ملت) واریز از صندوق به بانک صدور چک 1347 آقاى رحمانى چک شرکت پرنوش(بانک ملى) چک 1348 در وجه شرکت مرند چک شرکت مرادى (بانک سپه) چک 1349 در وجه آقاى مرادى واریز از صندوق به بانک چک 1350 در وجه آقاى رشیدى واریز از صندوق به بانک |
√30000 √60000
√80000
300000
√100000
70000 |
√20000 √40000
50000
√25000
82000
15000 |
400000 380000 340000 370000 430000 380000 460000 435000 735000 653000 753000 738000 808000 |
بانک صادرات ایران
نام صاحب حساب: شرکت نرگس شماره حساب: 110 تایخ صورتحساب: 31/6/ 13x1
تاریخ |
شرح |
بدهکار |
بستانکار |
مانده |
|
5/6 6/6 10/6 12/6 14/6 19/6 21/6 25/6 29/6 31/6 |
مانده 31/5/1x 13 چک ش 1345 در وجه شرکت الوند چک وصولى بانک ملت چک وصولى بانک ملى دریافت نقد چک شماره 1346 چک شماره 1348 دریافت نقدى چک شماره 1350 کارمزد |
√20000
√40000 √25000
51000 1500 |
√30000 √80000 √60000
√100000 |
400000 380000 410000 490000 550000 510000 485000 585000 534000 532500 |
اطلاعات زیر در پى بررسى هاى بعمل آمده در دست است:
1- چک وصولى از شرکت مرادى به علت عدم وجوه کافى برگشت داده شده و هنوز اعلامیه مربوط به شرکت نرسیده است.
2- مبلغ صحیح چک شماره 1350 معادل 51000ریال مى باشد.
3- به غیر از موارد فوق بقیه اقلام مندرج در دفتر شرکت و در صورتحساب بانک به طور صحیح عمل شده است.
حل مثال به روش اول: مبنا قرار دادن مانده یکى از دفاتر و رسیدن به مانده دیگرى با استفاده از اقلام باز
شرکت نرگس
صورت مغایرات بانکى براى 31 شهریور
حساب جارى شماره 110 بانک صادرات ایران
چنانچه طبق همین دستورالعمل اگر مانده طبق صورت حساب بانک مبنا قرار گیرد، صورت مغایرات بانکى به شرح زیر خواهد بود:
شرح ریال ریال
مانده طبق دفتر شرکت 808000
اضافه مى شود:
چک معوق شماره 1347 50000
چک معوق شماره 1349 82000
اشتباه چک شماره 1350 15000 147000
کسر مى شود: 955000
مبلغ صحیح چک شماره 1350 51000
برداشت بانک بابت کارمزد 1500
چک وصولى از شرکت مرادى 300000
واریز از صندوق – آخر ماه 70000 422500
مانده طبق صورتحساب بانک
چنانچه طبق همین دستورالعمل اگر مانده طبق صورت حساب بانک مبنا قرار گیرد، صورت مغایرات بانکى به شرح زیر خواهد بود:
شرح ریال ریال
مانده طبق صورتحساب بانک 532500
اضافه مى شود:
مبلغ صحیح چک شماره 1350 51000
برداشت بانک بابت کارمزد 1500
چک وصولى از شرکت مرادى 300000
واریز از صندوق – آخر ماه 70000 422500
کسر مى شود: 955000
چک معوق شماره 1347 50000
چک معوق شماره 1349 82000
اشتباه چک شماره 1350 15000 147000
مانده طبق صورتحساب بانک 808000
شرکت نرگس
صورت مغایرات بانکى براى 31 شهریور
حساب جارى شماره 110 بانک صادرات ایران
حل مثال مذکور به روش دوم: روش اصلاح حسابها و رسیدن به مانده واقعى
شرکت نرگس
صورت مغایرات بانکى براى 31 شهریور
حساب جارى شماره 110 بانک صادرات ایران
با توجه به صورت تهیه شده اصلاحات زیر باید در دفاتر دارنده حساب بانک صورت پذیرد:
بانک به مبلغ 36000 ریال بستانکار و حسابهاى پرداختنى بدهکار شود، مبلغ 1500 ریال هزینه کارمزد بانکى بدهکار و بانک به همین مبلغ بستانکار گردد، و بالاخره مبلغ 300000 ریال چک وصولى که قبلا به ازاى آن حساب بانک در دفاتر بدهکار شده بود باید با بستانکار نمودن و در مقابل بدهکار نمودن حساب بدهکاران به همین مبلغ اصلاح گردد.
به طور کلى مغایرتها از نقطه نظر رفع آنها به دو دسته تقسیم مى شوند:
1- مغایرتهایى که جهت رفع آنها نیاز به ثبت حسابدارى مى باشد که عبارتند از:
کلیه برداشتها و واریزهایى که به حساب جارى موسسه منظور شده ولى این عملیات هنوز در دفاتر موسسه ثبت نشده اند مانند برداشت بابت کارمزد ، مغایراتى که در نتیجه اشتباهات بوجود آمده است.
2- مغایرتهایى که جهت رفع آنها نیاز به ثبت حسابدارى نمى باشد:
چکهاى معوق، اشتباهاتى که بانک در دفاتر خود انجام داده است.
مانده طبق دفاتر شرکت 808000
اضافه مى شود: -
کسر مى شود:
مبلغ اشتباه چک ش 1350 36000
کارمزد بانکى 1500
چک وصولى شرکت مرادى 300000
337500
مانده واقعى 470500
مانده طبق صورتحساب بانک 532500
اضافه مى شود:
واریز وجه از صندوق 70000
602500
کسر مى شود:
چک معوق شماره 1347 50000
چک معوق شماره 1349 82000
132000
مانده واقعى 470500
با توجه به صورت تهیه شده اصلاحات زیر باید در دفاتر دارنده حساب بانک صورت پذیرد:
بانک به مبلغ 36000 ریال بستانکار و حسابهاى پرداختنى بدهکار شود، مبلغ 1500 ریال هزینه کارمزد بانکى بدهکار و بانک به همین مبلغ بستانکار گردد، و بالاخره مبلغ 300000 ریال چک وصولى که قبلا به ازاى آن حساب بانک در دفاتر بدهکار شده بود باید با بستانکار نمودن و در مقابل بدهکار نمودن حساب بدهکاران به همین مبلغ اصلاح گردد.
به طور کلى مغایرتها از نقطه نظر رفع آنها به دو دسته تقسیم مى شوند:
1- مغایرتهایى که جهت رفع آنها نیاز به ثبت حسابدارى مى باشد که عبارتند از:
کلیه برداشتها و واریزهایى که به حساب جارى موسسه منظور شده ولى این عملیات هنوز در دفاتر موسسه ثبت نشده اند مانند برداشت بابت کارمزد ، مغایراتى که در نتیجه اشتباهات بوجود آمده است.
2- مغایرتهایى که جهت رفع آنها نیاز به ثبت حسابدارى نمى باشد:
چکهاى معوق، اشتباهاتى که بانک در دفاتر خود انجام داده است.
