تعریف شرکت‌های سهامی و انواع آن

شرکتهای سهامی:

شرکتهاى سهامى یکى از اشکال عمده موسسات تجارى هستند که در میان سایر اشکال حقوقى رواج بیشترى داشته، میزان داراییها و تعداد کارکنان زیادى دارند و از حجم عملیات بالایى برخوردار مى باشند.

طبق ماده 1 قانون تجارت؛ «شرکت سهامى شرکتى است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسؤولیت صاحبان سهام، محدود به مبلغ اسمى سرمایه آنها مى باشد».

انواع شرکتهاى سهامى

طبق قانون تجارت شرکتهاى سهامى به دو نوع تقسیم مى شوند:

الف -  شرکتهاى سهامى عام:

شرکتهایى که موسسین آنها قسمتى از سرمایه شرکت را از طریق فروش سهام به مردم تامین مى کنند، شرکت سهامى عام نامیده مى شوند.

ب -  شرکتهاى سهامى خاص:

شرکتهایى که تمام سرمایه آنها در موقع تاسیس منحصرا توسط موسسین تامین مى گردد، شرکتهاى سهامى خاص نامیده مى شوند.

*: در شرکتهاى سهامى عام و خاص عبارت «شرکت سهامى عام» و «شرکت سهامى خاص» باید قبل از نام شرکت یا بعد از آن بلافاصله در کلیه اوراق، اطلاعیه ها و آگهى هاى شرکت به طور روشن و خوانا قید گردد.

تفاوتهاى عمده بین شرکتهاى سهامى عام و خاص

1-  قسمتى از سهام شرکت سهامى عام در مرحله تاسیس به مردم عرضه مى شود، در حالى که سهام شرکتهاى سهامى خاص، باید کلا توسط موسسین تامین گردد.

2-  تعداد شرکاء در شرکت سهامى عام حداقل 5 نفر و در شرکت سهامى خاص 3 نفر مى باشد.

3 -  سرمایه شرکت سهامى عام در هنگام تاسیس حداقل 5 میلیون ریال و در شرکتهاى سهامى خاص حداقل یک میلیون ریال مى باشد.

4 -  مبلغ اسمى سهام شرکتهاى سهامى عام نباید بیشتر از 10000 ریال باشد. ولى در شرکتهاى سهامى خاص سقفى براى آن وجود ندارد.

5 -  شرکت سهامى عام مى تواند طبق قانون تجارت، اوراق قرضه منتشر نماید در حالى که براى شرکتهاى سهامى خاص چنین امرى پیش بینى نشده است.

6 -  در مورد پاداش مدیران، مبلغ پاداش در شرکت سهامى عام از 5% و در شرکت سهامى خاص از 10% سود قابل پرداخت به صاحبان سهام نباید تجاوز کند.

7-  در هنگام تاسیس شرکت سهامى عام، موسسین باید حداقل 20% سهام شرکت را تعهد نمایند، در حالى که در شرکتهاى سهامى خاص موسسین باید 100% سهام شرکت را تعهد کنند.

8 -  در تاسیس شرکت سهامى عام تشکیل مجمع عمومى موسس اجبارى است در حالى که در شرکت سهامى خاص الزامى نمى باشد.

 

ویژگى هاى شرکت سهامى

الف -  شخصیت قانونى مستقل

ب -  مسؤولیت محدود سهامداران

ج -  جدایى مدیریت و صاحبان سهام

د -  تداوم بقاء و قابلیت انتقال مالکیت

ﻫ -  سهولت جمع آورى سرمایه

و -  کنترل و نظارت دولتى

 

سازمان شرکتهاى سهامى

سهامداران که مالکین اصلى شرکت مى باشند شرکت را بر اساس شرایط و مقرراتى که در قوانین تجارى و اساسنامه شرکت آمده است اداره و بر آن نظارت مى نمایند. براى اداره امور شرکت، سهامداران در مجمع عمومى صاحبان سهام از میان خود افرادى را جهت عضویت در هیات مدیره و اداره شرکت انتخاب مى کنند. برنامه ها و خط مشى آتى شرکت به وسیله هیات مدیره ترسیم و نظارت بر کار این هیات از طریق بازرسان قانونى که منتخب سهامداران مى باشند صورت مى گیرد. به موجب قانون تجارت شرکتهاى سهامى داراى سه رکن اساسى زیر مى باشند:

 

۱-  مجمع عمومى صاحبان سهام

الف - مجمع عمومى اولیه یا مؤسس

ب - مجمع عمومى عادى

ج - مجمع عمومى فوق العاده

۲- هیات مدیره

۳- بازرسان

تشکیل شرکت سهامى

 

هرگاه افرادى معین درصدد فعالیت در رشته خاصى از صنعت باشند، باید در مورد میزان سرمایه و نحوه تامین آن بررسى هاى لازم را بعمل آورده و چنانچه خود قادر به تامین تمام سرمایه آن نباشند، احتمالا اقدام به تاسیس شرکت سهامى عام نمایند.

 

مراحل تشکیل شرکت سهامى عام

طبق قانون تجارت،‌براى تاسیس شرکت سهامى عام، موسسین باید 20 درصد سرمایه شرکت را تعهد نموده و لااقل 35% از مبلغ تعهد شده را در حسابى به نام شرکت در شرف تاسیس نزد یکى از بانکها سپرده و سپس اظهارنامه اى به ضمیمه طرح اساسنامه شرکت و طرح اعلام پذیره نویسى سهام که به امضاى کلیه موسسین رسیده باشد،‌ در تهران به اداره ثبت شرکتها و در شهرستانها به دایره ثبت شرکتها تسلیم و رسید دریافت کنند.

    نکته: به طورکلى پذیره نویسى یعنى تعهد پرداخت یا تعهد انجام امرى. در شرکتهاى سهامى منظور از پذیره نویسى، تعهد پرداخت بهاى سهم مى باشد.

 

تشکیل شرکت سهامى خاص

براى تشکیل شرکت سهامى خاص و ثبت آن در اداره ثبت شرکتها، فقط تسلیم اظهارنامه به ضمیمه مدارک زیر به مرکز ثبت شرکتها کافى مى باشد.

الف -  اساسنامه شرکت

ب -  اظهارنامه اى که دلالت بر تعهد کلیه سهام و گواهینامه بانکى حاکى از تادیه قیمت نقدى آن که نباید کمتر از 35% کل سهام باشد.

ج -  قبول سمت مدیریت و بازرسى توسط مدیران و بازرسان بعد از انتخاب آنها

د -  ذکر نام روزنامه کثیرالانتشارى که هر گونه آگهى راجع به شرکت تا تشکیل اولین مجمع عمومى عادى در آن منتشر خواهد شد.

 تعریف و خصوصیات سهام

سهم ، سند قابل معامله اى است که نماینده مالکیت دارنده آن در شرکت سهامى مى باشد و معمولا داراى حق راى، حق در سود، حق در داراییها و حق تقدم در خرید سهام جدید شرکت مى باشد.

سهام عادى، دارندگان سهام عادى صاحبان اصلى و نهایى شرکت محسوب مى شوند ضمن آنکه آنها معمولا از تمامى حقوق ذکرشده براى سهام بهره مند هستند.

سهام ممتاز، سهام ممتاز یکى از اجزاء حقوق صاحبان سهام است، اما برخى از ویژگیهاى سهام عادى و اوراق قرضه را ممکن است تواما دارا باشد. پاره اى از ویژگیهاى سهام ممتاز عبارتند از: اولویت در دریافت سود، قابلیت تبدیل به سهام عادى، نداشتن حق راى، اولویت نسبت به سهام عادى در هنگام تصفیه، و قابلیت بازخرید از طرف شرکت.

صرف (کسر) سهام، اگر سهام به بهایى بیش (کمتر) از ارزش اسمى یا ارزش اظهار شده به فروش رسد، مازاد (کسرى) را صرف (کسر) سهام مى نامند.

سهام مجاز، تعداد سهامى که شرکت قانونا مجاز به انتشار آن است.

سهام منتشر شده، تعداد سهامى که صادر شده است.

سهام جارى (سهام در دست سهامداران یا سهام در جریان)، سهامى که منتشر شده و در دست سهامداران است. در ایران سهام منتشر شده و سهام جارى، از آنجا که سهام خزانه وجود ندارد با هم برابرند.

سهام خزانه، سهامى که قبلا منتشر شده و بعدا توسط خود شرکت بازخرید شده است. بازخرید سهام در قانون تجارت ایران ممنوع است.

سهام تعهد شده (پذیره نویسى شده)، سهامى که بطور نسیه فروخته شده و بهاى آن به طور کامل دریافت نشده است.

سهام با ارزش اسمى، ارزش اسمى هر سهم، مبلغ معین شده براى هر سهم است که در اساسنامه شرکت سهامى منعکس مى گردد و روى هر ورقه سهم نیز چاپ مى شود. بر اساس قانون تجارت ایران ارش اسمى هر سهم نباید از 10000 ریال تجاوز کند.

سهام بدون ارزش اسمى، انتشار اینگونه سهام بر اساس قانون تجارت ایران ممنوع است ولى در برخى از کشورها چنین سهامى منتشر مى شود و ارزشى نیز توسط مدیریت براى آن تعیین مى گردد. اصطلاحا به این ارزش، ارزش اظهار شده (ارزش اعلام شده یا ارزش تعیین شده) اطلاق مى شود. از نظر مقاصد حسابدارى استفاده از ارزش اظهار شده همانند استفاده از ارزش اسمى است.

سهام با نام، سهام بانام سهامى است که روى آن نام دارنده آن قید مى گردد. نقل و انتقال این نوع سهام باید در دفتر سهام شرکت به ثبت برسد و صاحب سهم باید شخصا یا توسط وکیل خود انتقال را در دفتر شرکت تصدیق و امضا نماید.

سهام بى نام، سهامى است که روى آن نام صاحب آن ذکر نمى گردد و به صورت سند در وجه حامل بوده و دارنده آن، مالک آن شناخته مى شود مگر آنکه خلاف آن قانونا ثابت شود.