نمونه‌هایی از موارد شناخت درآمد عملیاتی:
نمونه‌های ارائه شده در این پیوست، نحوه کاربرد استاندارد حسابداری را در تعدادی از وضعیتهای تجاری تشریح می‌کند. این نمونه‌ها معطوف به جنبه‌های خاصی از یک معامله است و بحث جامعی در مورد همه عوامل مؤثر احتمالی در شناخت درآمد عملیاتی را ارائه نمی‌کند. به جز مواردی که مشخصاً در تحلیل وضعیتهای تجاری مورد اشاره قرار گرفته است، نمونه‌ها متضمن این فرض است که هیچ ابهام قابل ملاحظه در مورد مبلغ یا قابلیت وصول مابه‌ازایی که قرار است دریافت شود، هزینه‌هایی که واقع شده یا واقع خواهد شد، یا میزان احتمالی برگشت کالا وجود ندارد. این نمونه‌ها تنها جنبه تشریحی دارد و بخشی از استاندارد حسابداری نیست.
الف. فروش کالا
1 . فروش، همراه با تعویق در تحویل کالا:
بنابه درخواست خریدار، تحویل کالا به تعویق افتاده ولی مالکیت آن به خریــدار منتقـل شده است و وی صورتحساب را می‌پذیرد.
هرگاه مالکیت به خریدار منتقل شود، درصورت تحقق شرایط زیر درآمد عملیاتی شناسایی می‌شود:
الف. تحویل کالا به خریدار محتمل باشد.
ب . در زمان شناخت درآمد، کالا موجود، قابل تشخیص و آماده تحویل به خریدار باشد.
ج . خریـدار به‌طور مشخص، تعویق در تحویل کالا را تایید کرده باشد.
د . شرایط معمول پرداخت برقرار باشد.
2 . ارسال مشروط:
2 . الف. کالا به شرط نصب، بازرسی و غیره فروختـه می‌شود.
معمولاً تا هنگامی که مشتری کالا را تحویل نگرفته و نصب و بازرسی آن خاتمه نیافته باشد، نسبت به درآمد شناختی صورت نمی‌گیرد. با وجود این، در برخی موارد، ممکن است عملیات نصب به قدری ساده باشد که بتوان بدون توجه به عدم تکمیل آن، شناخت فروش را مقتضی دانست (مثلاً نصب یک گیرنده تلویزیونی که در کارخانه آزمایش شده است، تنها مستلزم خارج کردن آن از بسته‌بندی، اتصال آنتن و وصل کردن تلویزیون به برق است). در موارد دیگر که ممکن است بازرسی تنها به منظور تعیین نهایی مبلغ قرارداد صورت گیرد (برای مثال در مورد محمولـه‌های سنگ‌آهن، شکر، دانه سویا و غیره)، مقتضی است نسبت به شناخت مبلغ تخمینی درآمد در تاریخ حمل یا زمان مناسب دیگری اقدام شود.
2 . ب . منوط به تایید خریدار همراه با برخورداری خریدار از حق محدود برای برگشت کالا.
هرگاه فروشنده در مورد امکان برگشت کالا نامطمئن باشد، تا زمانی که محموله رسماً توسط خریدار قبول نشده یا مهلت مقرر برای برگشت کالا منقضی نشده باشد، نسبت به درآمد شناختی صورت نمی‌گیرد.
2 . ج . تحویل امانی کالا جهت فروش: کالا برای گیرنده ارسال می‌شود و وی به نیابت از طرف صاحب کالا، فروش آن را به عهده می‌گیرد.
تا زمانی که کالا به شخص ثالثی فروخته نشده است، شناخت درآمد صورت نمی‌گیرد.
2 . د . فروش نقدی هنگام تحویل کالا.
درآمد همزمان با دریافت وجه نقد توسط فروشنده یا نماینده وی شناسایی می‌شود.
3 . سفارشهای خاص و محموله‌های‌خاص:
تمام یا بخشی از بهای کالایی که در زمان دریافت وجوه موجود نیست دریافت می‌شود (برای مثال در مورد کالایی که قرار است بعداً تولید یا توسط شخص ثالثی مستقیماً به مشتری تحویل شود).
شناخت درآمد در این قبیل فروشها منوط به تحویل کالا به خریدار است.
4 . قراردادهای فروش و بازخرید (به جز معاوضه کالاهای مشابه):
فروشنده هنگام فروش موافقت می‌کند که همان کالا را بعداً بازخرید کند. همچنین ممکن است فروشنده اختیار بازخرید کالا را داشته باشد یا خریدار این اختیار را داشته باشد که فروشنده را ملزم به بازخرید کالا کند.
شرایط قراردادها را باید مورد بررسی قرار داد تا اطمینان حاصل شود که از لحاظ محتوایی، فروشنده مخاطرات و مزایای مالکیت را به خریدار منتقل کرده است که در این صورت درآمد عملیاتی شناسایی می‌شود. هرگاه فروشنده، مخاطرات و مزایای مالکیت را برای خود نگه داشته باشد، حتی با وجود انتقال مالکیت قانونی به خریدار، معامله ماهیتاً جهت دستیابی به منابع مالی انجام گرفته و درآمد شناسایی نمی‌شود.
5 . فروش به واسطه‌ها:
کالا مجدداً توسط توزیع‌کنندگان، عمده فروشان و غیره فروخته می‌شود.
به طور کلی شناخت درآمد حاصل از این قبیل فروشها می‌تواند پس از انتقال مخاطرات و مزایای عمده مالکیت صورت گیرد. با این حال، در برخی موارد ممکن است خریدار در واقع نماینده فروشنده باشد که در این صورت معامله باید ارسال امانی برای فروش تلقی شود.
6 . حق اشتراک نشریات
هرگاه اقلام مورد نظر دارای ارزش مشابه در هر دوره زمانی باشد، به جای شناخت بلافاصله و یکجا مبالغ دریافتی صورتحساب شده، شناخت درآمد در طول مدت اشتراک و براساس روش خط مستقیم انجام می‌شود، ولی اگر ارزش نشریات ارسالی در دوره‌های مختلف متفاوت باشد، شناخت درآمد برمبنای نسبت قیمت فروش کلیه نشریات ارسال شده به کل قیمت فروش کلیه اقلام مورد اشتراک صورت می‌گیرد.
7 . فروش اقساطی
چنانچه مابه‌ازای فروش به صورت اقساطی دریافت شود، درآمد حاصل از فروش به کسر سود تضمین شده در تاریخ فروش به عنوان درآمد مورد شناخت قرار می‌گیرد. شناخت درآمد سود تضمین شده مربوط براساس مدت زمان و با توجه به مانده اصل طلب و نرخ سود تضمین شده مورد توافق صورت می‌گیرد.
8 . حذف شده است.
ب . ارائـه خدمات
1 . اجرت نصب
اجرت نصب با توجه به میزان تکمیل عملیات نصب به عنوان درآمد شناسایی می‌شود، مگر این که اجرت نصب از بهای فروش محصول تفکیک‌پذیر نباشد که در این صورت اجرت مربوط همزمان با فروش کالا شناسایی می‌شود.
2 . مبالغی که بابت خدمات بعد از فروش در قیمت فروش منظور شده است.
چنانچه بابت خدمات تضمینی پس از فروش مبلغ مشخصی در قیمت فروش منظور شده باشد، معمولاً مقتضی خواهد بود که شناخت آن حصه از قیمت فروش به عنوان درآمد به تعویق افتد و طی دوره‌ای که خدمات ارائه می‌شود، صورت گیرد. درآمدی که به تعویق می‌افتد، مبلغی است که علاوه‌بر جبران مخارج مورد انتظار خدمات تحت قرارداد فروش، سودی معقول از بابت انجام خدمات، عاید فروشنده کند.
3 . حق‌العمل کارگزاران تبلیغات
حق‌العمل پخش تبلیغات، زمانی شناسایی می‌شود که تبلیغات مورد نظر از طریق رسانه‌ها انعکاس یابد. حق‌العمل تهیه طرحهای تبلیغاتی باتوجه به مرحله تکمیل طرح مورد شناخت قرار می‌گیرد.
4 . کارمزد نمایندگیهای بیمه
درآمد کارمزد نمایندگیهای بیمه که مستلزم انجام خدمات اضافی توسط کارگزار نیست، در تاریخ مؤثر شروع یا تجدید بیمه نامه‌های مربوط مورد شناخت قرار می‌گیرد. هرگاه چنین انتظار رود که قرارداد، نیازمند ارائـه خدمات اضافی در طول دوره بیمه‌نامه خواهد بود، شناخت کل کارمزد یا حصه مناسبی از آن می‌تـواند در طـول دوره بیمـه‌نامه صورت گیرد.
5 . ورودیه
درآمد نمایشهای هنری، جشنها و رویدادهای خاص دیگر همزمان با برگزاری آن، شناسایی می‌شود. اگر برای چند رویداد مختلف یک بلیت مشترک فروخته شود، درآمد حاصل از فروش بلیت برمبنایی سیستماتیک و منطقی
به هر یک از رویدادها تخصیص داده می‌شود.
6 . شهریه
درآمد در طول دوره آموزش شناسایی می‌شود.
7 . حق عضویت
شناخت درآمد حاصل از این منبع، به ماهیت خدماتی که ارائه می‌شود بستگی دارد. اگر مبلغ دریافتی تنها جهت عضویت بوده و وجه یا وجوه دیگری برای سایر خدمات یا محصولات (برای هریک به طور جداگانه، یا کلاً به صورت یک حق اشتراک سالانه) دریافت شود، شناخت درآمد حق عضویت باید هنگامی صورت گیرد که ابهام قابل توجهی در مورد قابلیت وصول آن وجود نداشته باشد. اگر وجه دریافتی شامل ارائـه خدمات یا ارسال نشریاتی در طول مدت عضویت باشد، شناخت درآمد مربوط باید با توجه به زمان بندی و ماهیت و ارزش کلیه خدمات ارائه شده، برمبنایی سیستماتیک و منطقی انجام پذیرد.
8 . حق‌الزحمه خدمـات انحصـاری (فرانشیز)
به طور کلی، این حق‌الزحمه‌ها ممکن است بابت ترکیبات مختلفی از ارائـه خدمات اولیه و خدمات بعدی، ارسال تجهیزات و سایر اقلام، دانش فنی و غیره دریافت گردد. این حق‌الزحمه‌ها برمبنایی که منعکس‌کننده هدف دریافت حق‌الزحمه است، به عنوان درآمد مورد شناخت قرار می‌گیرد. روشهای مندرج در صفحه بعد برای شناخت درآمد فرانشیز مناسب است:
- ارسـال تجهیـزات و سـایـر داراییهـای مشهود
- همزمان با تحویل اقلام یا انتقال مالکیت قانونی، درآمد عملیاتی برمبنای ارزش منصفانه داراییهای فروش رفته شناسایی می‌شود.
- ارائـه خدمات اولیـه و بعـدی
- در مورد بخشی از درآمد فرانشیز که مربوط به خدمات مستمر است شناخت درآمد هنگام ارائـه خدمات صورت می‌گیرد.
- اگر حق‌الزحمه‌های دریافتنی که طبق قرارداد به طور مستمر دریافت می‌شود برای پوشش هزینه‌های خدمات مستمر و سودی معقول تکافو نکند، شناخت بخشی از درآمد حاصل از حق خدمات انحصاری اولیه، به تعویق می‌افتد.
- حق‌الزحمه حقوق اعطایی مستمر و سایر خدمات
- حق‌الزحمه مربوط به استفاده از حقوق اعطایی مستمر طبق قرارداد یا حق‌الزحمه سایر خدمات ارائه شده طی دوره قرارداد، همزمان با استفاده از حقوق اعطایی یا ارائـه خدمات به عنوان درآمد عملیاتی شناسایی می‌شود.
9 . حق‌الزحمـه تولیـد نـرم‌افـزار رایانه‌ای با کاربـرد خاص
حق‌الزحمه حاصل از تولید نرم‌افزار رایانه‌ای با کاربرد خاص با توجه به مرحله تکمیل فرآیند تولید از جمله تکمیل خدمات پشتیبانی بعدی به عنوان درآمد عملیاتی شناسایی می‌شود.
ج . سود تضمین شده، درآمد حق‌الامتیاز و سود سهام
1 . حق‌الزحمـه اجـازه استفـاده و درآمـد حق امتیاز ساخت
حق‌الزحمه و درآمد حق امتیاز دریافتی درقبال استفاده دیگران از داراییهای واحد تجاری (از قبیل علایم تجاری، حق اختراع، نرم‌افزار رایانه‌ای، حق تکثیر قطعات موسیقی و حـق نمایش فیلمهـای سینمایی) معمولاً براساس محتوای قرارداد شناسایی می‌شود. به عنوان یک راه حل عملی، می‌توان درآمد را به روش خط مستقیم و طی دوره قرارداد شناسایی کرد. برای مثال می‌توان از موردی نام برد که حق استفاده از فناوری خاصی برای یک دوره زمانی معین به استفاده‌کننده اعطا شده است.
اعطای حقوق در قبال حق‌الزحمه ثابت یا تضمین غیرقابل استرداد تحت قراردادی غیـرقابل فسخ کـه به استفاده‌کننـده اجـازه بهره‌گیری آزادانه از حقوق اعطایی را می‌دهد و اعطا کننده حقوق، ملزم به ایفای تعهدات دیگری نیست، ماهیتاً فروش تلقی می‌شود. یک مثال بارز از این موارد، قرارداد اجازه استفاده (لیسانس) از نرم‌افزار رایانه‌ای است که به موجب آن اعطا کننده تعهد دیگری بعد از تحویل آن ندارد. مثال دیگر، اعطای حقوق نمایش فیلم سینمایی در بازارهایی است که اعطا کننده، بر توزیع فیلم در این بازارها کنترلی ندارد و لذا در درآمد فروش بلیت سهیم نیست. در چنین شرایطی درآمد، در زمان فروش شناسایی می‌شود.
2 . سود سهام
سود سهام حاصل از سرمایه‌گذاریهایی که به روش ارزش ویژه ثبت نشده است، در زمان احراز حق دریافت توسط سهامدار شناسایی می‌شود (به استثنای سود سهام حاصل از سرمایه‌گذاری در واحدهای تجاری فرعی و وابسته). با توجه به اصلاحیه قانون تجارت مصوب 1347 حق دریافت سود سهام با تصویب مجمع عمومی شرکت سرمایه‌پذیر احراز می‌شود.
